Integracja - czyli początki funkcjonowania grup integrcyjnych - Publiczne Przedszkole nr 4 w Wieluniu z Oddziałami Integracyjnymi.

Pierwsza grupa integracyjna w naszym przedszkolu rozpoczęła działalność w październiku 1994 r. Powstała z inicjatywy ludzi, którym zależy na tym, by dzieci niepełnosprawne miały jak najszerszy kontakt ze swoimi rówieśnikami. Ogromną rolę odegrali rodzice niepełnosprawnej dziewczynki, którzy pragnęli utorować drogę innym dzieciom do przedszkola. Dzięki zaangażowaniu kilkorga rodziców dzieci niepełnosprawnych, a także dyrekcji naszego przedszkola powstała inicjatywa utworzenia grupy integracyjnej. Ówczesny Zarząd Miasta i Gminy zaakceptował ten pomysł. Proces prawno - administracyjny trwał kilka miesięcy, ale w październiku 1994 r. do przedszkola zaczęło uczęszczać pięcioro dzieci o różnym stopniu niepełnosprawności. Rok później kolejna piątka rozpoczęła edukację w naszym przedszkolu
Obecnie działa pięć grup integracyjnych, w każdej od 3 do 5 dzieci niepełnosprawnych.

Dzieci do grup integracyjnych kierowane są na podstawie orzeczeń Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej określających poziom ich rozwoju psychofizycznego i stan zdrowia. Potrzebna jest także decyzja komisji kwalifikacyjnej, w skład której wchodzą: dyrektor i wicedyrektor przedszkola, pięciu pedagogów specjalnych, rehabilitant ruchowy i logopeda.
Z doświadczenia wiemy, że w naszym przedszkolu sprawdzają się zajęcia plastyczne, podczas których dzieci współpracują ze sobą malując jeden obraz. Dzięki takim zajęciom, dzieci mają możliwość odczuć i przeżyć istotę wspólnego tworzenia. Wszyscy działają w jednym celu, nikt nie jest lepszy, ważniejszy czy sprawniejszy. Wynik końcowy zależy od współpracy wszystkich. Każde dziecko może odnieść sukces i zadowolenie z wykonywanej pracy.

Powodzeniem cieszą się również wszelkie zabawy ruchowe, które określić można jako baraszkowanie. Podczas ćwiczeń dzieci opanowują schemat ciała, poznają jego granice i możliwości. Jest to okazja do kontaktu fizycznego, lepszego poznania i pokonywania barier psychicznych. Zajęcia te mają charakter zarówno rozwijający, jak i terapeutyczny. Są to jednocześnie sytuacje najpełniejszego partnerstwa, wszyscy na takich samych prawach uczestniczą w zabawie.
W naszej pracy często wykorzystujemy tańce integracyjne do melodii ludowych różnych krajów świata. Ruch przy muzyce jest elementem terapii, której celem jest wywieranie korzystnego wpływu zarówno na umysł i emocje dziecka, jak i na siłę, kontakt i sposób, w jaki wykorzystuje ono swoje ciało. Taniec i różne formy ekspresyjnego ruchu znalazły zastosowanie w leczeniu i rehabilitacji fizycznej i psychicznej. Trudno nie doceniać ich zalet również dla dzieci zdrowych. Przekonałyśmy się o ich ogromnych zaletach wprowadzając te elementy do codziennego toku zajęć. Ćwiczenia ruchowo-taneczne zaspokajają nie tylko potrzeby ruchowe dziecka, ale też rozwijają szereg jego dyspozycji psychofizycznych, tj. spostrzegawczość, pamięć, koncentrację, koordynację wzrokowo-ruchowa, orientację w schemacie ciała i w przestrzeni. Aktywizują ciało i umysł dziecka – rozwijają jego wyobraźnię, mobilizują do działania. Wspólna zabawa dzieci zdrowych i niepełnosprawnych uczy wzajemnej odpowiedzialności, dostarcza nowych wrażeń i doświadczeń z zakresu komunikacji i współdziałania w grupie.

Zajęcia tematyczne o dużych walorach poznawczych organizujemy tak, by były kształcące dla zdrowych dzieci i jednocześnie miały akcent reedukacyjny dla dzieci z trudnościami. Konieczna jest indywidualizacja zadań i pracy. Planując zajęcia tematyczne bierzemy pod uwagę możliwości wszystkich dzieci i przeprowadzamy je tak, aby i najzdolniejsze, i najmniej zdolne skorzystały. Podczas codziennych zajęć, przebywania obok siebie, wspólnych zabaw i spacerów, posiłków – dzieci zdrowe dostrzegają i coraz lepiej rozumieją ograniczenia samodzielności kolegów. Odkrywają nie tylko trudności, ale i możliwości niepełnosprawnych, wiedzą kiedy potrzebna jest im pomoc, a kiedy doskonale dadzą sobie radę same.
Zdarza się jednak i tak, że dzieci nie chcą bawić się wspólnie. Nierzadko dzieci upośledzone niszczą to , co sprawne zbudują, ulepią lub namalują, ale przecież takie konflikty zdarzają się również między młodszym i starszym rodzeństwem. Takie sytuacje stanowią dla dzieci trudną, ale zarazem potrzebną szkołę tolerancji, zrozumienia i wybaczania, a dla nas wychowawców – wyzwanie.
Staramy się tłumaczyć i wyjaśnić postępowanie dzieci niepełnosprawnych tak, aby dzieci zdrowe miały świadomość pewnych niedoskonałości swoich kolegów, a jednocześnie aby dzieci niepełnosprawne wiedziały, że istnieją pewne normy zachowania w grupie, których należy przestrzegać. Niezbędne jest jasne precyzowanie wymagań i takie kryteria oceny postępowania, by były zgodne z poczuciem dziecięcej sprawiedliwości.

Przebywanie ze sobą dzieci o różnym stopniu niepełnosprawności intelektualnej i fizycznej uczy opiekuńczości i odpowiedzialności, dostrzegania problemów innych osób, uczy akceptowania ograniczeń, wzbogaca wiedzę o człowieku i o życiu. Dzieci zdrowe, których jest większość, są prawidłowym wzorcem dla niepełnosprawnych, które jednocześnie mają większą motywację do ćwiczeń, pokonywania trudności i do wszelkiej aktywności.
Z perspektywy czasu możemy stwierdzić, iż dzieci niepełnosprawne dobrze przystosowały się do życia w grupie, chętnie przychodzą do przedszkola. Obserwujemy, że stały się bardziej aktywne, mniej agresywne, bardziej skoncentrowane. Zaczęły reagować na polecenia, nawiązywać kontakt wzrokowy i słowny z nauczycielami i rówieśnikami. Nie izolują się od innych, chętnie wspólnie się bawią, są sprawniejsze manualnie. Przyczyniło się do tego wiele ćwiczeń: zabawy stymulacyjno-kompensacyjne, w trakcie których usprawniamy percepcję słuchową, wzrokową ruchową oraz mowę i logiczne myślenie.

Stosujemy nowatorskie metody pracy: G. Domana, M. Montessori, V. Sherborne, R. Labana, C. Orffa, B. Strauss, P. i G. Dennisonów, Gunzburga.
Dla nas samych praca ta ma także wymiar własnego rozwoju. Sytuacje i problemy, z którymi się stykamy zmuszają do rewidowania własnych przekonań, prowokują myślenie w innych kategoriach. Praca w grupie integracyjnej wymaga od nas nieustannego wzbogacania warsztatu pracy, śledzenia fachowej literatury, artykułów w prasie, programów edukacyjnych.
Współpracujemy z zatrudnionym w przedszkolu logopedą, rehabilitantem i psychologiem. Rozmawiamy indywidualnie z rodzicami, informując ich o drobnych sukcesach, postępach bądź trudnościach dotyczących ich dzieci. Aby bardziej zintegrować grupy włączamy rodziców w życie przedszkola. Uczestniczą w zajęciach, pomagają nam w zagospodarowaniu kącików tematycznych, organizowaniu imprez przedszkolnych, zabaw karnawałowych, jasełek, wyjazdach na wycieczki itp.

Integrując społecznie dzieci niepełnosprawne stwarzamy im warunki, aby mogły wychowywać się, uczyć i wzrastać w naturalnym środowisku, wśród rówieśników. Proces ten zachodzić powinien przy jednoczesnej trosce o godność dziecka, podmiotowy sposób traktowania. Nie należy zatem koncentrować się na jego upośledzeniach czy brakach, ale bazować na tym co potrafi, na jego umiejętnościach. Musimy sobie uświadomić, że proces integracji nie opiera się na litości lecz życzliwości i pełnej akceptacji jednostki.
Cechy te należy kształtować już w przedszkolu. Zachodzi wtedy większe prawdopodobieństwo ukształtowania pozytywnego nastawienia emocjonalnego, a także otwartej i gotowej do współdziałania z pełnosprawnymi osobowości. Wzajemne relacje nie tylko wzbogacają i modelują szereg zachowań dzieci niepełnosprawnych ale i uczą ich zdrowych rówieśników zachowań prospołecznych i partnerstwa.
W naszej pracy musimy często posługiwać się intuicją oraz wyciągać wnioski z każdej niemal chwili i sytuacji. Wspólne wychowywanie dzieci zdrowych i niepełnosprawnych daje pedagogom oraz rodzicom szansę tworzenia wartościowych sytuacji wychowawczych. Aby integracja przebiegała prawidłowo i stwarzała wszystkim dzieciom możliwość rozwoju, trzeba zdać sobie sprawę z błędów, od jakich należy się uchronić, a które są możliwe, a nawet łatwe do popełnienia oraz uświadomić sobie trudności i problemy związane z ta pracą.

Zasadniczym błędem może być popadanie w jedną z dwóch skrajnych postaw:

Postawę litowania się i nadopiekuńczości wobec dzieci chorych, konsekwencją czego jest obniżenie lub wręcz nie stawianie wymagań, specjalne wyróżnianie, spadek motywacji i aktywności dziecka, bądź postawę koncentrowania się na realizacji programu nauczania na jak najwyższym poziomie poznawczym, stawianie za wzór tylko najzdolniejszych, bez oglądania się na te z trudnościami w uczeniu się.
Proces dydaktyczny przebiega tak, że nauczycielka realizuje program, pedagog specjalny w miarę możliwości włącza  dzieci niepełnosprawne w te zajęcia. Jeżeli są to zbyt trudne zagadnienia lub dzieci oczekują pomocy – pedagog pracuje z nimi indywidualnie. Cały czas jednak dzieci przebywają razem. Wspólnie się bawią, spożywają posiłki, wychodzą na spacery.
Warunkiem istnienia dobrej atmosfery wychowawczej jest współdziałanie pedagoga specjalnego z nauczycielem. Każda z tych osób musi dostrzegać i uwzględniać potrzeby wszystkich dzieci oraz czuć się odpowiedzialna za całość pracy. Brak porozumienia obydwu pedagogów może grozić samotnym istnieniem w obrębie jednej grupy dwóch podgrup: „normalnej” i „specjalnej”.
Niebezpieczeństwem dla idei integracji jest przymuszanie do kontaktów dzieci zdrowych z niepełnosprawnymi. Chęć pomocy, wspólnej zabawy musi być autentyczna, a nie sztucznie podsycana przez dorosłych.
Jeśli integracja ma nie być ani filantropią, w którą wciągamy dzieci, ani przymusem, nie możemy w specjalny sposób wyróżniać dzieci zdrowe za zabawę z chorymi. Nagrodą i źródłem satysfakcji winna być radość ze wspólnego obcowania.

Podstawową kwestią jest, aby dzieci poznały się wzajemnie i nauczyły uznawania własnych praw i potrzeb. Z doświadczenia wiemy, że wzajemne kontakty są atrakcyjne i wzbogacające. Świadczą o tym przykłady zaobserwowanych przyjaźni, sympatii oraz spontanicznie podejmowanych wielu wspólnych zabaw. Bywa, że dzieci niepełnosprawne imponują specjalnymi umiejętnościami lub cechami charakteru: doskonałym wyczuciem rytmu i umiejętnościami tanecznymi, silnym głosem, umiejętnością śpiewania piosenek czy pomysłowością podczas zabaw.
Trudnym zadaniem praktycznym jest właściwe urządzenie sali oraz organizacja wspólnych zajęć. Nasze przedszkole dysponuje dużymi, przestronnymi salami, które dają dzieciom możliwość swobodnej zabawy. Sale, w których pracują grupy integracyjne mają własną łazienkę, co znacznie ułatwia ich funkcjonowanie.
W salach są tzw. kąciki wypoczynkowe.

Jest to miejsce, gdzie dziecko może położyć się, wypocząć, odizolować od innych jeśli czuje taką potrzebę. Zaznaczyć tutaj trzeba, że prawo takie mają wszystkie dzieci, nie tylko niepełnosprawne. Zabawki i pomoce dydaktyczne skompletowane są tak, aby dostosować można było je do różnego poziomu wiekowego i umysłowego wychowanków, a także zapewnić bezpieczne użytkowanie.
W swej pracy realizujemy założenia programowe w zakresie wychowania w przedszkolu ale uwzględniamy przy tym konieczność dostosowania ich do indywidualnych możliwości każdego dziecka. Ogromne znaczenie ma prowadzenie arkuszy obserwacji zarówno przez nauczyciela, jak i pedagoga specjalnego. Dzięki temu można zaobserwować postępy w rozwoju wychowanków, dają przejrzysty obraz nie tylko wiedzy i umiejętności, ale i rozwoju społeczno-emocjonalnego. Pedagogom pozwalają wypracować skuteczny plan działania.